I coronavirusï arhikata jindesti ma virusï enga p´amenchanhajk´a mamarhu eska: Jukua ka istu xaramitarhu.
Arhinhasti coronavirusï jimbo ka ixi xarharhaxindí eska ma corhona. I virusï arhikata p´amenchataxindí animalichani ka unhasïndi p´amenchanhani k´uripuchajtu. Mamaru arhukurixindiksï eska: alfa α, beta β, gamma γ delta δ. Tsimanistiksï enga p´amenchatani jaka k´urhipuchani (alfa α ka beta β arhikata).1,2
Ima jenda tembini tsimani kutsï jimbo enga arhinhajka Diciembre ka iumu irepitichani tembini iumu t´amu uexurhini jimbo xarharasti ma p´amenchikua enga arhinhajka coronavirusï ima ireta jimbo enga arhinhajka Wuhan China. Enga sontk´u jameri nitameaká tsimani ekuaksï tembini jurheati jimbo jarhasptiksï sanderhu jamerhi eska iumu tanimu ekuaksï tembini iumu k´uiripu p´amenchikua jinkuni ka istu uarhinhaxati sanderhu jamerhi eska t´amu irepiticha tembini ekuaksï k´uiripuecha. I virusï atsïnhandasti eska coronavirusï arhukutirhu beta β arhikatarhi, iasï arhinhasti ambanhi coronavirusï iumu irepita tembini iumu t´amu uexurhinirhi.3